پدافند غیرعامل در اصطلاح کلی مجموعه تمهیداتی است که در زمان صلح صورت می گیرد و منجر به حفظ سرمایه های کلان ملی، بالابردن توان دفاعی کشور، کاهش احتمال آغاز جنگ و جلوگیری از گسترش جنگ‌ها با توجه به تهدیدات مختلفی که وجود دارد و در نهایت حفاظت و پاسداری از منابع انسانی و امکانات و سرمایه های ملی در شرایط جنگ و تهدید است.
هشتم آبان ماه، سالروز فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر تشکیل کمیته دائمی سازمان پدافند غیرعامل کشور است که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم ملی به عنوان روز پدافند غیرعامل نام‌گذاری شده است. در همین راستا به مناسبت نکوداشت این ایام و آغاز هفته پدافند غیرعامل با شعار "پدافند غیرعامل؛ تدبیر امروز، امنیت فردا" به دیدار محمدرضا قشقایی منصوری مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت ساخت و توسعه رفته‌ایم تا برنامه‌ها و اقدامات صورت گرفته در حوزه پدافند غیرعامل در ساخت زیربناهای حمل و نقل کشور را از وی جویا شویم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید:

* در ابتدا بفرمایید در مفهوم کلی، پدافند غیرعامل به چه معناست؟
بطور کلی پدافند غیرعامل به معنی دفاع غیرمسلحانه در مقابل تهدیدات انسانی است اما در مفهوم هدف اصلی آن حفظ جان انسان‌ها، کاهش خسارات مالی و حفظ زیرساخت های حیاتی در زمان بحران است.

* اهداف و سیاست‌های کلی پدافند غیرعامل به ویژه در زیرساخت‌های حمل و نقل در چه زمینه‌هایی طرح‌ریزی شده است؟
مهمترین اهداف پدافند غیرعامل افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم خدمات یا فعالیت‌های ضروری، افزایش یا ارتقای پایداری ملی و مدیریت بحران است.

* در خصوص اقدامات صورت گرفته در راستای اجرای برنامه‌های پدافند غیرعامل در شرکت ساخت و توسعه هم توضیح بفرمایید.
برنامه‌ها و اقدامات عموماً حول محورهای فرهنگ سازی در شناخت و ضرورت اجرای پدافند غیرعامل، شناسایی تهدیدات و آسیب های متصور، ابلاغ آئین نامه و مصوبات ابلاغی از سازمان پدافند غیرعامل کشور، ضرورت تهیه مستندات پدافند غیرعامل در مرحله مطالعات پروژه‌ها، شناسایی تهدیدات در پروژه‌های اجرایی، نظارت بر اجرای پدافند در پروژه‌ها، تشکیل کمیته پدافند، تشکیل جلسات تخصصی با مجریان ومشاوران، ارائه راهکارهای تخصصی در موارد خاص، تعامل و تشکیل جلسات متعدد با سازمان پدافند غیر عامل کشور و ستاد وزارت راه و شهرسازی متمرکز است.

*برنامه‌ها و اهداف سالجاری در پیاده کردن پدافند غیرعامل در پروژه‌های شرکت ساخت شامل چه مواردی است؟
برنامه های پدافند غیرعامل معمولا بطور پنج ساله تهیه و تدوین و به سازمان پدافند غیرعامل ارسال می‌شود. در حال حاضر شرکت ساخت در حال اجرای برنامه‌های اعلامی در سال 1400 است که ممکن است به منظور همسو شدن با سیاست‌های کلی نظام تغییراتی در آن ایجاد شود اما در حالت کلی، کاهش آسیب پذیری و ریسک در پروژه های راهسازی با نظارت و تهیه مستندات و نیز مطالعات پدافندی در دستور کار دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل هست.

* آیا دستورالعمل تدوین شده‌ای برای پدافند غیرعامل در زمان مطالعه، طراحی و اجرای زیرساخت‌های حمل و نقل در شرکت ساخت وجود دارد؟
بله، دستورالعمل در این رابطه وجود دارد ولی به دلیل تنوع و پراکندگی فعالیت‌های شرکت ساخت به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های مادر تخصصی زیرساختی در کشور متاسفانه آئین نامه‌ها و قوانین فنی و راهسازی پدافند غیرعامل کامل نیست و نتوانسته جوابگوی صد در صدی نیازهای این شرکت باشد. برای رفع این موضوع در مراحل پایانی قرارداد با شرکت مشاور به منظور تهیه و تدوین الزامات پدافند غیرعامل هستیم. البته باید بگویم قوانین فعلی تا کنون در حد نسبتا مطلوبی منجر به کاهش ریسک آسیب پذیری در بخش راه و راه‌آهن شده است.

*در حوزه مدیریت بحران، در بخش حمل و نقلی چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کنید؟
به نظر بنده مدیریت بحران و پدافند غیرعامل دو موضوع تفکیک ناپذیر و مکمل یکدیگر هستند. البته مدیریت بحران در کاهش تهدیدات و بلاهای طبیعی هم مصداق دارد ولی در یک جمع بندی کلی می‌توانم بگویم رعایت و اجرای الزامات پدافند عامل به شدت در کاهش آسیب پذیری و مدیریت بحران تاثیر دارد هر چه در رعایت پدافند بیشتر دقت شود، بحران را آسانتر مدیریت خواهیم کرد.

* در ساخت بزرگراه، آزادراه و راه‌آهن تاکنون چه برنامه‌هایی برای رعایت الزامات پدافند غیرعامل و مدیریت بحران اجرایی شده است؟
این دفتر نظارت بر اجرای الزامات پدافندی در کلیه بخش‌ها اعم از راه، راه‌آهن و بزرگراه و حتی ابنیه مانند ساختمانهای راه آهن و ساختمان شرکت ساخت را در دستور کار خود دارد. بر اساس مصوبات و آئین نامه‌های ابلاغی تعیین سطح مراکز ثقل و در موارد خاص مطالعات پدافند در بسیاری از بخش‌ها انجام گرفته و به عنوان سند چشم انداز تا انجام کلیه پروژه‌ها در ردیف وظایف محوله این دفتر است.

* پیشنهادهای شما برای اجرای پدافند غیرعامل به عنوان یکی از اصول ساخت پروژه‌های راهسازی در کشور چیست؟
به نظرم ضروری است ابتدا درک ضرورت انجام پدافند غیرعامل در کلیه معاونت‌ها نهادینه شود. نباید به موضوع پدافند به عنوان هزینه و بار اضافی برای شرکت دیده شود. زمان تهیه مستندات پدافند بسیار با اهمیت است بطوریکه چنانچه در زمان خودش انجام نشود، نتیجه مطلوب را نخواهد داشت. زمان مناسب در بخش مطالعات پروژه پس از اتمام فاز یک و همزمان با فاز تکمیلی مطالعات است پس ضرورت دارد دفاتر طرح، اهتمام داشته باشند در زمان یادشده و قبل از فرایند مناقصه موضوع مورد توجه و بررسی قرار گیرد.

* در پایان اگر موضوعی در گفتگو‌ به آن اشاره نشده است بفرمایید.
ازکودکی همه ما به طرق مختلف پدافند غیرعامل را رعایت می‌کنیم. عبور از خیابان پس از چراغ سبز، استفاده از کلاه ایمنی در هنگام موتور سواری و یا ساختمان سازی، استفاده از کمربند ایمنی هنگام رانندگی، پوشیدن کفش کوه در زمان کوهنوردی و بسیاری اقدامات ایمنی دیگر همه و همه یکی از الزامات پدافند غیرعامل بوده است.
امروزه پدافند غیرعامل در ابعاد وسیع‌تری مانند دفاع غیرمسلحانه در برابر تهدیدات دشمن نمود پیدا کرده و اثرات بود یا نبود آن کاملاً قابل مشاهده است. تمام کشورهای مدرن دنیا هزینه‌های سنگین و اقدامات زیادی در زمینه پدافند غیرعامل انجام می‌دهند که تنها شامل حوزه نظامی نیست و زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را هم در بر می‌گیرد. بنابراین از موضوع پدافند غیرعامل نباید غافل شد و همواره می بایست در جهت کاهش ریسک و خطر کوشید.