قائم مقام معاونت ساخت وتوسعه آزادراه ها و مديركل جذب مشاركت و سرمايه گذاري شركت مادر تخصصي ساخت وتوسعه زيربناهاي حمل و نقل كشور معتقد است به منظور جذب بيشتر بخش خصوصي به سرمايه گذاري در پروژه هاي راهسازي نياز به بسته هاي تشويقي براي مشاركت داريم. اصلاح قوانين موجود و برداشتن بخشي از ريسك هاي مشاركت از دوش سرمايه گذار راهكارهاي اساسي در جذب بخش خصوصي به مشاركت با دولت در احداث زير ساخت هاي حمل و نقل است. در ادامه گفت و گو سيد محمود علمايي با مديريت ارتباطات و اطلاع رساني شركت مادر تخصصي ساخت وتوسعه زيربناهاي حمل و نقل كشور را از نظر مي گذرانيد.
- در روزهاي پاياني سالجاري عملكرد معاونت ساخت وتوسعه آزادراه ها در سال 1400 چگونه ارزيابي مي كنيد؟
همانطور كه مي دانيد موقعیت استراتژیک ایران در منطقه و عبور کریدورهای ترانزیتی شرق به غرب و شمال به جنوب از کشور از یک سو و تحولات و پیشرفت‌های اقتصادی از سوی دیگر، ضرورت توسعه شبکه آزادراهی کشور را به منظور افزایش درآمدهای ملی، ایمنی و آسایش سفرهای جاده‌ای و کاهش هزینه‌های انرژی، کاهش قیمت تمام شده کالا و... چند برابر می‌کند.
در حال حاضر 2761 كيلومتر آزادراه در دست بهره برداري، 1882 كيلومتر در دست مطالعه و 943 كيلومتر نيز در دست احداث قرار دارد.
در سالجاري آزادراه بروجرد- خرم آباد به طول 67 كيلومتر به عنوان بخشي از آزادراه اراك- خرم آباد با حذف گردنه هاي صعب العبور منطقه و كاهش 40 دقيقه اي زمان سفر به بهره برداري اوليه رسيد.
تونل البرز به طول 6.5 كيلومتر در منطقه دو آزادراه تهران- شمال يكي ديگر از پروژه هاي عظيم و بسيار فني در سطح كشور و خاورميانه است كه با كاهش 20 دقيقه اي زمان سفر نقش مهمي در كوتاه شدن زمان سفر از تهران به استان مازندران را بر عهده دارد و امسال زير عبور ترافيك قرار گرفت.
- در حال حاضر كدام پروژه هاي آزادراهي قرارداد مشاركت دارند و آماده آغاز عمليات اجرايي هستند؟
در سالجاري آزادراه كنارگذر شمال كرج به طول 17.5 كيلومتر با هدف كاهش ترافيك آزادراه تهران- كرج و محدوده داخلي شهر كرج آغاز شده است كه با توجه به قرار گرفتن اين محور ميان پايتخت و استان البرز نقش پدافند غيرعامل براي منطقه و مسير جايگزين براي بخشي از كريدور شرق به غرب كشور را بر عهده دارد. با توجه به اهميت اين پروژه مقرر شده است منابع مالي مناسبي از سوي سرمايه گذار و دولت براي پروژه تامين شود و اين آزادراه تا پايان سال 1401 تكميل و بهره برداري شود.
با استفاده از ظرفیت بند ۶ تبصره ۱۹ قانون بودجه سال 1399 برای اولین بار احداث دو پروژه بزرگراهی شفت - فومن – سراوان در استان گيلان و کنارگذر شمال شرقی شیراز از طریق تامین منابع بخش خصوصی صورت گرفته است كه عمليات اجرايي آن انشاالله آغاز مي شود.
استقبال بخش خصوصي براي سرمايه گذاري در راهسازي را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
به منظور جذب بيشتر بخش خصوصي براي سرمايه گذاري در پروژه هاي راهسازي نياز به بسته هاي تشويقي براي مشاركت داريم. بخشي از اين كار اصلاح قوانين موجود و يا برداشتن بخشي از ريسك هاي سرمايه گذاري از روي دوش سرمايه گذار است صورت مي گيرد. البته مفهومش اين نيست كه هيچ ريسكي متوجه سرمايه گذار نشود منظور ريسك هاي منطقي، معقول و قابل شناسايي است. در مجموع تا زمانيكه سوددهي مناسب بر اساس وضعيت و عرف جامعه به سرمايه گذار در زيرساخت هاي حمل و نقل صورت نگيرد، اين تمايل ايجاد نمي شود.
در حال حاضر عدم برخورداري شركت هاي سرمايه گذاري از معافيت مالياتي، منجر به كاهش سود سرمايه گذاري در طرح هاي آزادراهي به ميزان 8 درصد نسبت به سود مورد انتظار در قراردادهاي مشاركت شده است كه نياز به اصلاح قوانين دارد.
هم اكنون 17 طرح آزادراهي براي كريدورهاي ترانزيتي با توجه به دستور وزير راه و شهرسازي و مديرعامل شركت ساخت وتوسعه تعريف شده است كه پس از تصويب، مباحث مطالعاتي آن آغاز مي شود و آماده پذيزش سرمايه گذار خواهد بود.
- وزير راه و شهرسازي تاكيد بسياري بر بسته هاي تشويقي به منظور جذب سرمايه گذاري دارد در اين زمينه شركت ساخت و توسعه چه اقداماتي انجام داده است؟
تهاتر زمين يكي از موارد اساسي در بسته هاي تشويقي براي جذب سرمايه گذاران است كه در قانون بودجه سال 1401 ديده شده است و اگر در مجلس شوراي اسلامي به تصويب برسد به طور حتم يكي از موارد جذب سرمايه گذاران مي شود. همچنين در آيين نامه اجرايي قانون احداث نيز مشوق هايي پيش بيني شده است كه واگذاري امتياز مجتمع هاي خدماتي- رفاهي، تابلوهاي تبليغاتي و استفاده از اراضي واقع در حريم طرح يا پروژه در قراردادهاي مشاركت در دستور كار اين شركت است.
در خصوص عوارض آزادراهي و لزوم دريافت آن چه نظري داريد؟
عوارض در هر آزادراهي محل برگشت ميزان سرمايه گذاري است كه در گزارش هزينه- درآمد در مرحله انعقاد قرارداد در بندها درج شده است. عوارض مانند پرداخت هزينه در قبال خريد يك محصول است و در قبال كاهش مصرف سوخت و افزايش ايمني مسير رقم بسيار ناچيزي است كه به استناد قانون از كاربران آزادراه ها دريافت مي شود.
در سال 1400 با دستور وزير راه و شهرسازي افزايش عوارض صورت نگرفته است اما در سال آينده در قانون بودجه پيش بيني شده است براي آزادراه هاي در دست دولت 10 درصد افزايش در نظر گرفته شود كه نحوه هزينه كرد آن نيز در قانون مشخص شده است. در ارتباط با آزادراه هايي كه با مشاركت بخش خصوصي، بانك ها يا نهادهاي عمومي غير دولتي به عنوان شريك دولت احداث شده است عوارض از سوي بهره بردار در گزارش هزينه- درآمد منضم به قرارداد مشاركت محاسبه مي شود و بعد از بررسي در شركت ساخت و توسعه به وزارت راه و شهرسازي منعكس و نهايتا توسط معاونت برنامه ريزي بررسي و در صورت تاييد ابلاغ مي شود.
يكي از بخش هاي مهم بعد از بهره برداري از هر آزادراه مجتمع هاي رفاهي- گردشگري بين مسير است علت تاخير در ساخت آنها بعد از افتتاح آزادراه چيست؟
استفاده از اين اماكن در مسيرهاي آزادراهي در قانون پيش بيني شده است. اما مشكل اساسي بروكراسي اداري و استعلام هاي بسيار زياد براي احداث اين مجتمع ها است كه بايد به تاييد چند مرجع مختلف برسد و همين مسئله روند اجرايي كار را با كندي رو به رو مي كند
از ديگر موارد مكان يابي اين مجتمع ها در محل هاي مناسب آزادراه است كه موضوعي بين دستگاهي است و تسريع شدن اين روند نقش مهمي در احداث به موقع اين مجتمع ها دارد.
آيا ساخت اين مجتمع ها گزينه الزام آوري در مراحل ساخت آزادراه نيست؟
هدف اصلي ما ساخت بدنه آزادراه است و با توجه به هزينه هاي هنگفت ساخت مسير آزادراه در اولويت قرار دارد و ساخت مجتمع هاي خدماتي- رفاهي به همان موازات پيگيري و اجرا مي شود.به عنوان نمونه در آزادراه اراك- خرم آباد تا پايان ارديبهشت و كمربندي جنوبي تهران نيز تا آخر خرداد محقق مي شود.
ذكر اين نكته واجب است كه هيچ آزادراهي بدون امكانات اوليه افتتاح نمي شود و تمام آزادراه ها بعد از تشكيل كميته اي متشكل از سازنده، بهره بردار، پليس، اورژانس و ... به بهره برداري مي رسند. در ادامه بايد ساخت و بهره برداري از ساير موارد توسط شركت هاي احداث آزادراه انجام شود.
سال 1401 شاهد افتتاح چند كيلومتر آزادراه هستيم؟
در سال آينده به شرط تامين اعتبار از سوي سرمايه گذاران و دولت تا 320 كيلومتر آزادراه به شبكه حمل و نقل كشور افزوده مي شود.
آزادراه اصفهان- شيراز تا پايان خرداد ماه سال آينده به طول 210 كيلومتر و كاهش 1 ساعت و نيم از زمان سفر با خودروهاي سواري، آزادراه مراغه- هشترود، 50 كيلومتر از آزادراه حرم تا حرم حدفاصل گرمسار تا سمنان، آزادراه تبريز-مرند- صوفيان به طول 30 كيلومتر و مسير رفت منطقه 2 آزاداراه تهران- شمال تا پايان سال آزادراه هايي هستند كه قابليت بهره برداري در سال آينده را دارند.
- توجيه طرح هاي آزادراهي براي احداث به چه صورت است در واقع مسيرها بايد چه ويژگي هايي داشته باشند تا به آزادراه تبديل شوند؟
تعريف پروژه ها در سطح كشور از طريق سازمان برنامه و بودجه صورت مي گيرد و شركت ساخت وتوسعه به عنوان دستگاه متولي با توجه به ويژگي هاي يك منطقه پيشنهادات خود را مطرح مي كند.
آزادراه يك كريدور ترانزيتي است كه مي تواند ظرفيت هاي حمل و نقلي در مرزها و بنادر مهم كشور را افزايش داده و از طرفي با توسعه اقتصادي نقش مهمي در آبادي مناطق اطراف پروژه و در سطح كلان كشور بر عهده دارد.
احداث آزادراه بايد توانايي جذب ترافيك در منطقه را داشته باشد و همين امكان است كه ساخت يك آزادراه را توجيه پذير مي كند و با همين ويژگي ها در حال حاضر 17 مسير آزادراهي جديد تعريف شده است.
با در نظر گرفتن توضيحات جنابعالي آزادراه غدير با هدف جذب ترافيك بالا در مسيرهاي منتهي به پايتخت احداث شده است تا چه ميزان در اين زمينه موفق بوده است؟
آزادراه غدير يكي از مهمترين مسيرهاي پايتخت با قابليت هاي پدافند غيرعامل است كه به صورت كمربندي دور تهران قرار گرفته است و در مواقع بحراني بسيار مفيد خواهد بود.جذب ترافيك از طريق اين آزادراه نيز تا حدودي محقق شده است و در آينده نزديك با بهره برداري از مجتمع هاي رفاهي- خدماتي مسير و عبور و تكميل ورودي و خروجي ها اين امر محقق خواهد شد.
آينده تعاملات ايران با جهان در زمينه سرمايه گذاري خارجي در پروژه هاي عمراني كشور را در صورت تحقق برجام چگونه ارزيابي مي كنيد؟
در حال حاضر نيز سرمايه گذاران خارجي براي مشاركت در احداث آزادراه ها تمايل دارند و مراجعه مي كنند. تا امروز حدود چند مورد تفاهم نامه مشاركت منعقد شده است در واقع اين ظرفيت در شركت ساخت وجو دارد تنها موضوع مورد بحث كاهش نرخ ريسك سرمايه گذاري و ارايه تضامين لازم است.
راهكارهاي ديگر براي جذب سرمايه در اين بخش وجود دارد؟
چهار مسير اصلي و قانوني براي صدور ضمانت نامه به سرمايه گذار در كشور وجود دارد كه شامل قانون احداث پروژه هاي عمراني از طريق سرمايه گذاري بخش هاي خصوصي، بانك ها و نهاد هاي دولتي، استفاده از ماده 56 قانون الحاق، تبصره 19 قانون بودجه سال 1399 و فاينانس است.
در سالجاري نقش بانك ها با استفاده از ظرفيت ماده 56 قانون الحاق در پروژه هاي راهسازي بسيار مهم بود. حدود 17 مورد ضمانت نامه به ارزش 2 هزار ميليارد تومان از سازمان برنامه و بودجه براي پروژه ها صادر شده است كه اتفاق بزرگي در اين حوزه بوده است.
در پايان زمان اتمام آزادراه تهران- شمال كه شايد سوال بسياري از خوانندگان باشد را چه زمان پيش بيني مي كنيد؟
آزادراه تهران- شمال يكي از پيچيده ترين و فني ترين ابر پروژه هاي راهسازي در سطح كشور است كه با استفاده توان مهندسي و بومي كشور در حال احداث است. هزينه هاي اجراي اين پروژه با توجه به كوهستاني بودن مسير و صعوبت عمليات اجرايي با ديگر پروژه ها قابل مقايسه نيست. با تمام اين مشكلات طي چند سال اخير روند اجراي اين پروژه شتاب فراواني گرفته است و در صورت تامين اعتبار مورد نياز يك باند از منطقه دو اين آزادراه تا پايان سال آينده به بهره برداري مي رسد و عمليات اجرايي منطقه سه نيز به موازات پيگيري خواهد شد.