امروزه تولیدات زیادی که در کشورهای مختلف انجام می گیرد و حجم بالای صادرات و واردات کالاها نیاز به استفاده از انواع شقوق حمل و نقل را بیشترکرده است. به همین جهت راه های مختلفی برای انتقال کالاها با کیفیت های بسیار بالا ایجاد شده تا پاسخگوی نیاز کشورها باشد.

در واقع وجود یک شبکه حمل و نقل کارآمد، موجب تقویت انگیزه تولید کنندگان می شود، زیرا از یک سو مواد اولیه و کالاهای واسطه ای با کمترین هزینه به کارخانه ها می رسد و از سویی دیگر دستیابی به بازارهای مصرفی در فواصل دورتر راحت تر امکان پذیر می شود.

بنابراین بهبود و تقویت شبکه حمل ونقل می تواند عامل مهمی برای کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات، رشد تجارت و در نهایت رسیدن به سطح بالای توسعه اقتصادی باشد.

در حال حاضر انواع حمل و نقل دریایی، جاده ای، ریلی و هوایی در حال انجام است که هرکدام به نوبه خود، سهم زیادی در توسعه کشورها دارد و ارتباطات تجاری در دنیا را هر روزه برقرار می کند. اما در میان انواع حمل و نقل، راه آهن به عنوان یکی از قدیمی ترین وسایل حمل و نقلی که امکان جابجایی کالا و مسافر را در حجم بالایی در داخل کشورها فراهم می کند، بسیار مورد توجه است.

در واقع حمل و نقل ریلی به دلیل ایمنی بیشتر، مصرف سوخت کمتر و امکان جابجایی کالا در نقاط مختلف، سهم زیادی را در جابجایی کالا دارد و در 100 سال گذشته با توسعه و تجهیز امکانات مختلف، به پیشرفت روابط تجاری کشورها کمک زیادی کرده است. بطوریکه کشورهای پیشرفته دنیا سرمایه گذاری زیادی را در سال های گذشته در این بخش انجام داده اند و کارشناسان یکی از فاکتورهای توسعه یافتگی هر کشوری را توسعه حمل و نقل ریلی می دانند.

توسعه صنایع ریلی و نقشی که در جابجایی کالا و مسافربن شهرها و کشورها داشتند سبب شد که دولت ها به فکر ساخت شبکه های زیرزمینی ریلی بیفتند که همین موضوع منجر به ساخت شبکه مترو و توسعه خطوط ریلی در زیرزمین برای انتقال مسافران درون شهری و حتی برون شهری شد.

کشور ما هم که یکی از بزرگترین ذخایر معدنی و نفتی را در جهان دارا است و در یک شاهراه مهم ترانزیتی قرار دارد، به فکر ساخت راه آهن برای اتصال شهرها به یکدیگر و همچنین جابجایی کالاها از جمله کالاهای معدنی و نفتی به بنادر و سایر کشورها افتاد.

به همین جهت در سال 1317 اولین راه آهن سراسری ایران از شمال به جنوب کشیده شد تا دو بخش مهم اقتصادی کشور یعنی آسیای میانه را به خلیج فارس مرتبط کند و از این طریق صادرات و واردات کالاها به نقاط مختلف کشور فراهم شود.

در حال حاضر کشور ما دارای 10 هزار و 392 کیلومتر شبکه ریلی استاندارد و و 96 کیلومتر ریل عریض در میرجاوه - زاهدان است که در مجموع راه آهن ایران، 21 میلیون نفر مسافر و بیش از 32 میلیون تن بار را جابجا می کند که البته نیاز کشور به جابجایی مسافر و کالا بیش از این رقم است و باید ساخت راه آهن در کشور توسعه بیشتری پیدا کند.

در واقع با وجود نقش تاثیر گذار صنعت ریلی بر اقتصاد کشور، هنوز هم بخش جاده ای پیشتاز در حمل بار و مسافر است بطوریکه حدود 90 درصد از حمل بار و حدود 95 درصد جابجایی مسافر در کشور توسط این بخش انجام شود.

این در حالی است که سال گذشته حدود 18 هزار نفر در سوانح رانندگی جان خود را از دست دادند و 300 هزار نفر هم در جریان این سوانح مصدوم شدند که 150 هزار نفر از این مصدومان تا آخر عمر معلول می شوند. آمارها نشان می دهد که سالانه حدود 250 میلیون سفر توسط سیستم حمل و نقل عمومی(اتوبوس، مینی بوس و تاکسی) انجام می شود. همچنین حدود 15 میلیون خودرو شخصی درکشور وجود دارد که با در نظر گرفتن 10سفر کوتاه و بلند رفت و برگشت برای هر خودرو در طول سال و حمل 4 مسافر در مجموع حدود 600 میلیون سفر کوتاه و بلند توسط خودروهای شخصی انجام می شود.

از سوی دیگر میزان بالای مصرف سوخت در کشور که به دلیل افزایش حمل و نقل جاده ای در سال های اخیر ایجاد شده از عواملی است که همواره دولت ها سعی کرده اند تا آن را کاهش دهند که افزایش قیمت سوخت در جریان اجرای دوفاز هدفمندی یارانه ها از دلایل این اقدام بوده است. در حال حاضر روزانه حدود 70 میلیون لیتر بنزین و همین مقدار گازوئیل در کشور توسط حمل و نقل جاده ای مصرف می شود و آمارها حاکی از این است که مصرف سوخت برای حمل هر تن بار توسط کامیون؛ 6 برابر قطار دیزلی و 10 برابر قطارهای برقی است. همچنین مصرف سوخت اتوبوس حدود 1.2 قطار دیزلی مسافری و 6 برابر قطار برقی است درحالیکه مصرف انرژی خودروهای شخصی به ازای هر مسافر بیش از 6 برابر قطار است. براساس این گزارش، حدود 70 درصد آلودگی هوا در شهرهای بزرگ به دلیل رشد حمل و نقل جاده ای است که این آلودگی در نهایت سالانه منجر به مرگ هزاران نفر شده و صدها هزار نفر را به انواع امراض و بیماری ها مبتلا می کند. بنابراین باوجود هزینه بالایی که تامین زیرساخت های حمل و نقل ریلی نسبت به جاده ای دارد، اما به دلیل کاهش مصرف سوخت، ایمنی بیشتر و هزینه های کمتر در جابجایی کالا، پس از گذشت چند سال رقم هزینه شده را دوباره به اقتصاد کشور بازمی گردد که همین موضوع از دلایلی است که ساخت ریل را نسبت به جاده اقتصادی تر می کند.