سوالات متداول
1- ویژگی های ذاتی حمل و نقل ریلی کدامند ؟
- مناسب برای جابجایی انبوه بار و مسافر
- ایمنی بسیار بالا نسبت به جاده (بین 15 تا 24 برابر)
- مصرف بسیار کمتر از انرژی در حمل بار نسبت به جاده (حدود یک ششم)
- استهلاک بسیار کمتر شبکه و ناوگان (کمتر از نصف استهلاک ترابری جاده ای)
- امکان ارتقا سرعت در برابر مسافری و رقابت با حمل و نقل جاده ای و هوایی
- قابلیت برنامه ریزی و استمرار خدمات در شرایط مختلف منجمله شرایط بحرانی
- رفاه و امنیت بالاتر مسافران و جاذبه برای آنها
- اشغال کمتر زمین (در مقایسه با حمل و نقل جاده ای)
- عوارض کمتر زیست محیطی و سازگاری با اهداف توسعه پایدار
- امکان استفاده از سوختهای غیرفسیلی
- بالا بودن نسبی سرمایه گذاری اولیه و دیربازگشت شدن آن در مقایسه با جاده
2- ویژگی ها و تناسب حمل و نقل ریلی با شرايط كشور ما چيست؟
سالیانه حدود 30 میلیون نفر مسافر و 45 میلیون تن بار در کشور توسط راه آهن جابجا می شود . این در حالی است که بیشترین تعداد جابجایی مسافر در مناطق تهران و خراسان و کمترین مربوط به شرق و جنوبشرق و بیشترین میزان حمل بار در مناطق یزد و شرق و کمترین مربوط به مناطق شمالغرب کشور است. بخش حمل و نقل ریلی با وجود سهم 11 درصدی از حمل و نقل بار و مسافر در کشور تنها 2 درصد مصرف گازوئیل را به خود اختصاص می دهد.
مسيرهاي موجود ترانزيتي كه از طريق شبكه ريلي ارتباط كشورهاي آسياي ميانه را با خليج فارس و آب‌هاي آزاد جنوب برقرار مي‌كند عبارتند از: سرخس به بندرعباس به طول 1655 كيلومتر، سرخس به بندرامام خميني به طول 1972كيلومتر. همچنين مسيرهاي ترانزيتي موجود از شمال شرق به شمال غرب كشور عبارتند از : مسير سرخس به مرز رازي به طول 2003 كيلومتر و مسير سرخس به جلفا به طول 1927 كيلومتر. مسيرهايي كه كشورهاي واقع در شمال غرب ايران را به سمت سواحل جنوبي ايران هدايت مي‌كنند عبارتند از: مسير رازي به بندرامام خميني به طول 1885كيلومتر و رازي به بندرعباس به طول 2304 كيلومتر، مسير جلفا به بندرامام خميني به طول 1809 كيلومتر يا جلفا به بندرعباس به طول 2228 كيلومتر.
3- روند پیدایش راه آهن در جهان چگونه بود ؟
- 400 سال پیش – ساخت ریل چوبی برای ارابه ها در معادن آلمان
- سال 1804- ساخت اولین راه آهن اسبی در انگلستان
- سال 1825- ساخت اولین قطار با لکوموتیو بخاری
- سال 1913 – جایگزینی لکوموتیوهای دیزلی بجای بخاری
4- روند ساخت راه آهن در ایران چگونه است ؟
- تا سال 1304- احداث خطوط کوچک محلی (جمعا 674 کیلومتر)
- سال 1304 – تصویب قانون ساخت راه آهن سراسری
- سال 1317 – شروع بهره برداری از راه آهن سراسری
- تا سال 1357 – طول شبکه ریلی کشور 4565 کیلومتر
- در حال حاضر – طول شبکه ریلی کشور 15300 کیلومتر است و 2926 کیلومتر در دست ساخت و 6312 کیلومتر نیز در دست مطالعه می باشد.
5- مسئوليت امور تهیه طرح ، مطالعه و اجرای طرح‌هاي جديد ساخت راه آهن با كدام نهاد است؟
تهیه طرح راه آهن جدید پیشنهادی شامل مطالعات طرح جامع، مطالعات شناسایی پروژه های مورد نیاز، مطالعات امکان سنجی مقدماتی ، مطالعات امکان سنجی پیشرفته و ارزیابی طرح توسط ستاد وزارت راه و شهرسازی و مطالعات و اجرای طرحهای مورد تایید سازمان برنامه و بودجه کشور و دارای ردیف اعتباری مصوب مجلس شورای اسلامی شامل مطالعات طراحی تفصیلی ، ساخت و نصب، آماده سازی برای بهره برداری توسط معاونت ساخت و توسعه راه آهن، بنادر و فرودگاه ها که زیرمجموعه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور می باشد انجام و برای بهره برداری تحویل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی می گردد.
6- بصورت کلی مراحل مطالعات طرح های ریلی به چه صورت می باشد ؟
- ایده یک طرح
- توجیه اولیه
- طراحی پایه و توجیه نهایی
- طراحی تفصیلی (زیرسازی و روسازی) – مطالعات ساختمانی ، تاسیساتی و محوطه سازی ایستگاهها مرحله اول و دوم
- شروع به اجرا
7- حریم قانونی راه آهن چند متر است ؟
- حریم قانونی راه آهن به فاصله 17 متر از محور خط به طرفین خطوط ریلی تملک گردیده و هر گونه ساخت و ساز در آن ممنوع می باشد.
- به فاصله 30 متر بعد از منتهی الیه حریم قانونی (47 متر از محور راه آهن) نوار با کاربری تاسیسات زیربنایی می باشد و احداث هر گونه متسحدثات ممنوع میباشد.
- بر حسب ماده 17 قانون ایمنی راه و راه آهن (مصوب 1379) ایجاد هر گونه تاسیسات و دیوارکشی تا شعاع 100 متر بعد از منتهی الیه حریم قانونی راه آهن (117 متر از محور) می بایست با اخذ مجوز از وزارت راه و شهرسازی باشد.
8- مشخصات هندسی خط عبور راه آهن کدامند؟
حداقل عرض زیرسازی های یک خط و دو خط برای راه آهن معمولی و برقی به ترتیب 6 تا 7 متر و 10.25 تا 12 متر است . فاصله استاندارد ریلهای راه آهن ایران 1435 میلیمتر میباشد. فاصله محور تا محور دو خط مجاو در ایستگاهها حداقل باید 5 متر باشد. این فاصله برای خطوط خارج از ایستگاهها و خطوطی که امکان توقف و پارک قطار در آنها وجود ندارد می تواند کمتر انتخاب شود ولی نباید از 4.25 متر کمتر باشد.
9- گزارش و نقشه های مورد استفاده در ساخت راه آهن کدامند ؟
- نقشه توپوگرافی : نقشه پلان با مقیاس های مختلف با خطوط تراز ارتفاعی که نشان دهنده مختصات هر نقطه بوده و عوارض زمین اعم از طبیعی و مصنوعی ، مستحدثات و تاسیسات بر روی آن نمایش داده شده است.
- گزارش هیدرولیک و هیدرولوژی : گزارشی است حاوی محاسبات حوضه های آبریز ، بارندگی ها و دلی سیلاب ها و آبشستگی ، تعیین دهانه پل های رودخانه ای و آبروها
- گزارش ژئوتکنیک : گزارشی است به منظور مشخص نمودن پارامترهای مقاومتی خاک میزبان ترانشه ، خاکریز ، تونل و بستر پل ها برای تحلیل پایداری ترانشه ها ، تونل ها و نوع و ابعاد شالوده
- گزارش و نقشه های اجرایی : زیرسازی ، روسازی و ساخت ایستگاه ها ، نحوه اجرای راه آهن در این گزارش و نقشه ها به تفصیل آمده است.
10- اصطلاحات متداول اجزای راه آهن چیست ؟
- روسازی : بدنه اصلی خط آهن است که وظیفه تحمل ، انتقال و توزیع بار وارده از چرخهای ناوگان به بستر (زیرسازی) را بر عهده دارد. روسازی متداول خط آهن از دو ریل ممتد و موازی ، تراورسهای عمود بر ریل ، لایه بالاست و زیربالاست ، ادوات اتصال و عایق بندی آنها تشکیل می شود.
- بستر خط آهن : بالاتری سطح زیرسازی است که روسازی راه آهن بر روی آن قرار میگیرد.
- قطعه (بلاک) : فاصله بین مبادی ورودی و خروجی ایستگاهها و کنتاکت علائم در خطوط را ه آهن که در آن واحد یک وسیله نقلیه می تواند حرکت کند.
- سرعت طرح : بیشترین سرعتی است که مشخصات هندسی بر اساس آن طراحی می شود.
- شیب طولی خطوط : تغییر تدریجی تراز خط است که از تقسیم اختلاف ارتفاع به طول آن بدست می آید و برحسب در هزار بیان می شود.
- شیب عرضی خط (دور) :تغییر رقوم (اختلاف ارتفاع) عرضی دو ریل نسبت به هم برای جبران یا کاهش آثار نیروی گریز از مرکز ناوگان عبوری در قوسها می باشد که با رعایت شعاع قوس ، سرعت ناوگان عبوری و با توجه به مقادیر حدی واژگونی ، خروج از خط ، راحتی و تنش مجاز محاسبه می شود.
- ریل : عنصر اصلی روسازی است که حرکت چرخهای ناوگان ریلی بر روی آن صورت می گیرد.
- تراورس : تیرهای عرضی در خط آهن است که از جنس چوب ، فولاد ، بتن ، پلاستیکهای فشرده ، سرامیک یا ترکیب آنها ساخته شده و ریل بر روی آن تثبیت می شود.
- پابند :وسیله ای برای اتصال ریل به تراورس است که وظیفه آن تثبیت ریل بر روی تراورس و جلوگیری از حرکت طولی ، عرضی و دوران آن می باشد.
- بالاست : لایه ای از مصالح درشت دانه (سنگی یا سرباره کوره های ذوب آهن) با ابعاد 20 تا 60 میلیمتر می باشد که بعنوان یک تکیه گاه مناسب برای تثبیت تراورسها می باشد.
- زیربالاست : لایه میانی بین بستر خط و لایه بالاست است که از شن، ماسه و خاک ریزدانه تشکیل شده است و مانع نفوذ و فرورفتن دانه های بالاست در بستر روسازی و نیز موجب توزیع بهتر بارهای خارجی و تسریع زهکشی آب باران می شود.